Spinnen aan het grote wiel

Deze vrouw spint aan ‘het grote wiel’. Dat spinnenwiel was tussen de 12e en 19e eeuw volop in gebruik. Het grote wiel werd indertijd voorafgegaan door de enkele ‘spintol’ of ‘spindel’. Dat was een eenvoudig gereedschap, vastgehouden met de ene hand, en gedraaid met de andere. Zie foto. De spintol hangt aan de net gesponnen draad. Om de breuk van de draad te voorkomen moet die sterk en dik gedraaid worden. Deze beperking valt weg bij het gebruik van ‘het grote wiel’. We zien de spindel terug aan de linkerkant op dit schilderij, maar nu liggend op een krukje en met het wiel verbonden. Met behulp van deze constructie is het veel gemakkelijker voor de spinster om de dikte van de gesponnen draad en ook het aantal draaiingen te bepalen. Een ander voordeel van deze techniek was natuurlijk dat het spinnen veel sneller ging.

Op dit schilderij draait de spinster het wiel met de hand. Het reusachtige wiel zorgt ervoor dat de spindel een sterke en lange draaiing krijgt. Bij het uit elkaar trekken van de wolharen loopt de spinster achteruit. Zo kan er een lange draad gemaakt worden. Dit proces is zichtbaar op het doek. Vervolgens loopt de spinster naar de spindel toe om de draad daarop te winden. Die bewegingen naar achtereen en naar voren zijn de reden waarom ‘het grote wiel’ ook ‘het loopwiel’ genoemd wordt. Op dit schilderij zien we de aangevoerde draden, maar ook de fijne draad om het hele wiel heen. Verder het aangeleverde grove wol in de mand en de resultaten van het werk aan de voorzijde. Dit grote wiel heeft nog geen trapmechanisme.

Het wel een wee van de techniek van het spinnen aan ‘het grote wiel’ is één. Het andere, meer fascinerende aspect van dit schilderij is uiteraard het kunstenaarschap van Johannes Weiland. Dat is het grote geheel van de schoonheid, waarin de techniek als deel haar beslag krijgt. Weiland is een meester van licht en donker. De verfijnde verdeling en invulling ervan op het hele doek. Een motief dat prominent aanwezig is in bijna al zijn werken. Licht dat uit de bovenramen direct op de spinster en haar werk valt. Maar uit de naar achteren gerichte schaduwen van de vrouw zelf en de mand mogen we concluderen dat er nog een andere, voor het oog verborgen, lichtbron op dit schilderij aan het werk is. Subtiele details als deze, die het kunstwerk een mysterieuze spanning en dus veel kwaliteit bezorgen, geven blijk van Weilands kunstenaarschap. Maar er is zoveel meer. Zoals bijvoorbeeld de magisch witte achtergrond van de muur. Die belicht in dit interieur krachtig de schoonheid van de spinster en haar spinnenwiel. Dat wiel is de verbeelding van het harmonieuze rad van arbeid en leven, dat in dit kunstwerk volledig tot recht komt.

Biografie